هدف از پروژه:

طراحی، بررسی ایمنی و اثرگذاری مطالعه پیش بالینی ژن درمانی بیماریهای ارثی شبکیه به‌منظور فراهم‌سازی شرایط جهت ورود به فازهای بالینی ژن‌درمانی.

جامعه مخاطبی که از این پروژه سود می برند و ضرورت انجام:

با افزایش دانش در زمینه‌ی اساس پاتوبیولوژیک بیماریهای گوناگون و پیشرفت تکنولوژی انتقال ژن در طول دو دهه‌ی اخیر، ژن‌درمانی به عنوان یک راه‌کار درمانی واقع‌بینانه مورد توجه قرار گرفته است. چنانچه شواهد موجود در مطالعات ژن‌درمانی ثبت شده در فازهای بالینی نشان می دهند چشم به‌طور ویژه یک اهدف مناسب جهت ژن‌درمانی می‌باشد. ویژگیهای مطلوب چشم جهت این دسته از مطالعات شامل در دسترس بودن چشم و ساختاربندی آن است که اجازه می‌دهد که مقادیر اندکی از تزریق موضعی عوامل بیولوژیک به‌وسیله‌ی مشاهده مستقیم و بدون روشهای تهاجمی صورت پذیرد. این تزریق موضعی اثرات جانبی را که ممکن است در اثر دریافت سیستمیک دارو رخ دهد کاهش می‌دهد. ویژگی مطلوب دیگر ایمنی اختصاصی است که به دلیل سدهای خونی-چشمی ایجاد می‌گردد. و البته بهبود بینایی در افراد درگیر از اهمیت بالایی برای بیماران، خانواده های آنها و در نهایت جامعه برخوردار است.

بیماریهای ارثی شبکیه مانند Leber congenital amaurosis (LCA) و retinitis pigmentosa (RP) جزو فعالترین حوزه‌های ژن‌درمانی چشم می‌باشند. این دسته از بیماریها از عوامل عمده نابینایی در دنیا می‌باشند ولی در حال حاضر درمانی برای آنها وجود ندارد. در این پروژه ما قصد داریم تا مطالعات پیش‌بالینی برای ژن‌درمانی توسط وکتورهای lentiviral برای یکی از دو ژن کاندید بیماریهای ارثی شبکیه را انجام دهیم. این ژن‌ها بر اساس نتایج بررسی ژنتیک بخشی از بیماران ثبت شده در برنامه ملی ثبت (registry) بیماریهای ارثی شبکیه در ایران شناخته شده‌اند. وکتورهای لنتی‌ویروسی در این مطالعه مورد استفاده قرار می گیرند و به‌دلیل بزرگ بودن نسبی ژنهای هدف این مطالعه، استفاده از این وکتورها دارای اهمیت می باشد. به‌علاوه این وکتورها امکان انتقال به سلول‌های تمایز یافته تقسیم ناپذیر مانند فتورسپتورها (که سلولهای هدف این مطالعه می‌باشند) را به‌خوبی سلول‌های تکثیرشونده دارند. برنامه پژوهشی ما حدواسطی میان علوم پایه و کاربردهای بالینی خواهد بود و یافته‌ها قطعاً بستری برای طراحی و برنامه‌ریزی‌های آینده جهت روشهای درمانی مرتبط با بیماریهای ارثی شبکیه فراهم خواهد کرد و شاید به‌عنوان مدلی جهت آغاز ژن‌درمانی بیماریهای دیگر به‌کار رود. این پروژه به‌صورت همکاری مشترک میان مرکز تحقیقات چشم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشکده فناوریهای نوین دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دپارتمان پاتولوژی و ایمونولوژی دانشگاه ژنو کشور سوئیس انجام خواهد گرفت.

خروجی و دستاورد های پروژه:

  • طراحی وکتورهای لنتی ویروسی حامل ژن سالم جایگزین
  • بررسی ایمنی  سازه های ویروسی در محیط کشت سلولی و بافت شبکیه
  • بررسی اثربخشی سازه های ویروسی در محیط کشت سلولی و بافت شبکیه
  • مطالعات حیوانی بررسی ایمنی و اثربخشی کانستراک های ویروسی در بررسی های هیستوپاتولوژی، الکترورتینگرافی و عملکردی
  • فراهم‌سازی شرایط جهت ورود به فازهای بالینی ژن‌درمانی برای این دسته از بیماران در آینده

عوامل اجرایی پروژه

دکتر حمید احمدیه، دکتر فاطمه سوری، دکتر مژگان رضایی کنوی، دکتر جواد رنجبری، دکتر اعظم رحیم پور، آقای سجاد نجفی، Dr. Karl-Heinz Krause، Dr. Marco Alessandrini ، Dr. Stylianos Antonarakis

بستر انجام پروژه یا نهاد مجری

پژوهشکده چشم و علوم بینایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشکده فناوریهای نوین دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دپارتمان پاتولوژی و ایمونولوژی دانشگاه ژنو کشور سوئیس